Vergeven als mogelijkheid
Beetje beladen begrip door kerkelijk misbruik, maar nog steeds springlevend en gezondmakend: vergeving. Een her-innering.
Door David Grabijn
Kort lontje: in de rij bij de aardappelboer op de markt trapt iemand tegen mijn hiel. Even heb ik de neiging om hard achteruit te schoppen. Ik kijk om en zie een oud vrouwtje onzeker glimlachen. Onmiddellijk vergeef ik haar. Waarschijnlijk deed ze het niet expres en bovendien word ik er liever niet op betrapt dat ik oude mensen schop.
Iets langer lontje: iemand vraagt of ik op vakantie ben geweest. Ik antwoord bevestigend. ‘Waar was je ook weer heen, Frankrijk, toch?’ Grrr. Vreselijk is het als mensen denken dat je naar zo’n oersaaie bestemming bent geweest. Toevallig was ik inderdaad in Frankrijk, maar ik zeg: ‘Ja, we hadden even genoeg van Tanzania en de Malediven, dus dit jaar zijn we in de buurt gebleven.’ Weken later kom ik dezelfde persoon op een andere verjaardag tegen en ik vraag luid: ‘Zeg Gerd, staan jouw vakantiefoto’s uit Zeeland al op internet?’
Smeulend vuur: in deze voorbeelden gaat het om kleine dingen, plaagstootjes, kinderachtige gevallen die eigenlijk als pluisjes op de wind hadden kunnen worden weggeblazen. Maar we weten dat mensen elkaar soms irriteren of pijn doen.
Vrediger
Het kan ook om grotere dingen gaan: belediging, verkrachting, moord, verwonding, verwaarlozing, verwoesting. En de resulterende gekrenktheid kan leiden tot wrok, wraak, verdriet, haat, schuldgevoel en beschuldigingen. Dan kunnen vuren lang smeulen. Denk aan die Duitsers die in de oorlog de fiets van je opa hebben gestolen. Of je ouders die wellicht niet de ideale liefde en opvoeding aan je gaven. Of denk aan een ex die je diep heeft gekwetst, waardoor je jaren nadien nog altijd niet veel van jezelf durft te laten zien.
Vergeven? Als het niet lukt om leed of onrecht te voorkomen, wat dan? Hoe gaan we dan om met de pijn die wij elkaar moedwillig of per ongeluk toebrengen? Straffen en sancties kunnen zinvol zijn om het maatschappelijk verkeer enigszins in banen te leiden. Het makkelijkste is misschien wel ‘oog om oog; tand om tand’. Maar dat is lang niet altijd haalbaar of wenselijk. Zeker niet als het slachtoffer in een kwetsbare positie is. Je kunt verdedigen dat het uiteindelijk verreweg het beste, prettigste, heerlijkste, doelmatigste en bevrijdendste is om de dader te vergeven. Omdat je er als slachtoffer anders alleen maar zelf last van hebt. Het is misschien niet de meest verheven en verantwoorde reden om te vergeven, maar wel praktisch en de wereld wordt er vrediger van.
Vergeven heeft gauw een christelijk tintje. Het lijkt op ‘je andere wang toekeren’ als je een klap krijgt. Mogelijk vind je vergeven iets wat alleen God mag doen. Maar zoals voor de meeste waarden en deugden geldt, is ook vergeving niet iets exclusiefs voor christenen. De Dalai Lama spreekt over loslaten en vergeven, ook Allah vergeeft slechte daden en filosofen hebben over vergeving nagedacht en geschreven (onder anderen Hegel, Arendt, Derrida en Nietsche).
Radicaal
Vergeven vond ik vroeger iets voor watjes of heiligen en desnoods iets waar je voor in therapie kon. Ik kwam zelf met het thema vergeving in aanraking toen ik er ooit iets over las in de ‘Cursus in Wonderen’. Het ging over het loslaten van schuldgevoelens en beschuldigingen. Het sprak mij aan, ik wist niet precies waarom. Maar ik dacht wel: het is makkelijk gezegd en niet zo makkelijk gedaan. Jaren later kwam ik in een groep de inzichten van Arnold Patent tegen. Vergeving had daar te maken met bij jezelf blijven, niet oordelen, je gevoel serieus nemen en eenheid en liefde ervaren.
Een paar jaar geleden kreeg ik door een gelukkige omstandigheid de opvattingen van Colin Tipping (zie kader) onder ogen. Bij hem zijn er verbindingen met de genoemde Cursus, met Arnold Patent en ook met andere benaderingen waar ik toevallig goede ervaringen mee heb: psychosynthese en voice dialogue. Vergeven is bij Tipping een kwestie van twee dingen. Het eerste is dat je een nieuw perspectief aanneemt. Het tweede is dat hij een methode levert die je kunt gebruiken om te vergeven. Is het zo eenvoudig als het klinkt? Wel, je moet er iets voor doen, maar als je dat doet, lijkt het inderdaad te werken. Bovendien kun je er behalve anderen, ook jezelf mee vergeven.
Ik kan melden dat de methode Tipping me beslist milder heeft gemaakt. Ik ben ook sneller over kwetsende ervaringen heen. In grote lijnen is voor vergeving nodig: liefdevol erkennen en doorvoelen wat er is, kijken of je interpretatie klopt, bereid zijn een nieuw perspectief te omarmen en dan de transformatie haar werk laten doen.
In zijn boeken geeft Tipping een aantal heftige voorbeelden (rancune kan levens kapot maken) en ook heeft hij het over bredere kwesties, zoals discriminatie en genocide. Het belangrijkste is misschien wel dat hij werkbare methodes levert om iets met vergeving te kunnen doen.
Samenvattend
Hoe geef je kwetsende gebeurtenissen een plek? Met juridische of filosofische benaderingen kun je een eind komen, maar vaak blijven mensen toch zitten met de gevoelsmatige gevolgen van wat er is voorgevallen. Zowel daders als slachtoffers komen er wat hun psychische welzijn betreft, bekaaid af.
Mensen die religieus georiënteerd zijn, vellen een oordeel. Ze bidden. Ze doen boete. Ze doen hun best om liefde op te brengen voor de ander of hopen dat het opperwezen een en ander in orde maakt. Religie kan mooi en nuttig zijn, maar emoties kunnen toch blijven opspelen en dan is de kwestie toch niet ‘uit de wereld’.
Mensen hoor ik wel ‘s zeggen: ‘Er is niets gebeurd, alles is één, er bestaat geen afzonderlijke ziel of ego dat gekwetst kan worden.’ Prachtig principe, maar om de een of andere reden blijven de emoties toch nog last geven. Inzicht lijkt niet altijd genoeg.
Wel, Colin Tipping heeft een praktische methode ontworpen waarmee mensen elkaar en zichzelf dingen kunnen vergeven die op menselijk niveau weliswaar vaak uitgezocht en rechtgezet moeten worden, maar die zich met de juiste intentie en aanpak vanuit een heelheidsperspectief bijna als vanzelf oplossen.
Meer lezen: Glaudemans, Willem (red.), Cursus in Wonderen, Deventer: Ankh-Hermes, 2004; Patent, Arnold, Bridges to Reality, Tucson: Celebration Pub., 1998; Tipping, Colin, Radicaal vergeven, Haarlem: LezersPoort, 2007.
David Grabijn
Colin Tipping
Colin Tipping is geboren in Engeland. Hij doceerde onder andere aan de Universiteit van Londen. In 1984 emigreerde hij naar de VS. Daar ontdekte hij bij zijn werk met kankerpatiënten het belang van het thema vergeven. Hij richtte in 1998 het ‘Institute for Radical Forgiveness’ op. Zijn bekendste boek ‘Radical Forgiveness’ is in zes talen vertaald. In de VS, Australië, Duitsland en Polen bestaan Instituten voor Radicaal Vergeven, waar mensen worden opgeleid tot vergevingscoaches en begeleiders.
Begin oktober komt hij voor het eerst naar Nederland. Info: www.heartmedia.nl.