Er is alleen maar wat er nu is
‘Broeders en zusters, nu wij hier in het hertenpark van Varanasi weer bijeengekomen zijn voor een retraite, wil ik het met jullie hebben over de hoop’, zo begon de Boeddha te spreken.
‘Er wordt wat afgehoopt tijdens het leven van de meeste mensen. Je hoopt op een mooie vrouw, een rijke man. Op een baan aan het hof. Je hoopt op roem en goud. En dan op een eerbiedwaardige oude dag zonder pijn, met natuurlijk een prachtige reïncarnatie voor een volgend leven. Laten we daarom deze hoop eens goed bekijken.
Onze geest kent twee hoofdbewegingen: vaak spijt of verdriet over het verleden en hoop op een (betere) toekomst. Van het verleden willen we weg, zeker als deze beladen is. En we projecteren al onze verlangens op de toekomst. Het lijkt op een ezel die door zijn bestuurder een hengel met daaraan een wortel wordt voorgehouden. Begerig loopt de ezel achter de wortel aan, in de hoop die ooit te pakken te krijgen.
Ik heb ooit een vrouw gekend die door een zwakke gezondheid niet kon werken. Ze had vele geldzorgen. Elke maand kocht zij een duur lot. Het was haar vaste overtuiging dat ze ooit de hoofdprijs van de loterij zou gaan winnen. Haar hoop was zo groot dat ze de realiteit uit het oog verloor, het geld dat ze uitgaf had ze beter kunnen sparen.
Maar lieve vrienden, laten we eens goed naar onszelf kijken. Hebben wij niet allemaal iets waar we dwangmatig achteraan hollen? Bij een ander kan je het scherp zien: “Dat ze achter die man aanloopt…””Die baan, nee, dat is niets voor hem…” Onze eigen drogredenen geloven we maar al te vaak. Kijk scherp en zie dat je zelden echt in het hier en nu bent. Kijk je teveel naar achteren?
Dan zit je gevangen in je verleden. Of: vlucht je vaak naar voren, dan creëer je vaak droombeelden over de toekomst.
Ik ben vroeger, als prins, vaak verliefd geweest op mooie hofdames. De opwindendste fantasieën kwamen op. Maar de realiteit was meestal pijnlijk ontnuchterend. En dan ging ik weer snel op zoek naar de volgende verovering… Tsja.
Ze zeggen vaak: “Je mag een mens zijn/haar hoop niet ontnemen. Maar wat voor geneesmiddel is dat, als het slechts een illusie blijkt? Iedere hoop die wij projecteren op een toekomst is spielerei. Ik herinner mijn vader. Hij had voor mij één hoop: ik moest de grootste koning worden van heel India. Daarvan is niets uitgekomen. Niets. Vreselijk vond hij dat. Wat een desillusie. Al zijn dromen over mij zijn ingestort.
Wat zou er nu met jou gebeuren als je ook jouw illusies zou laten instorten? Ik ken een pittige meditatieoefening: stel je voor dat je nog maar drie maanden hebt te leven. Al je vluchten naar de toekomst wordt radicaal afgesneden. Je droombeelden die je niet langer kan volhouden, storten ineen. Oude emoties en herinneringen die je lang had weggestopt komen onvermijdelijk naar boven. Omdat je (mentaal) niet langer kan wegvluchten naar de toekomst, zal alles in het nu gezien en gevoeld worden. Alle pijn en vreugde. Dit is een radicale bevrijding. Je hebt dan iedere hoop op anders of beter losgelaten. Dus lieve zusters en broeders: het verleden en alle verhalen die je daarover wilt koesteren zijn voorbij. De toekomst en alle hoop daarop, is een illusie gebleken. Er is alleen maar dat wat er nu is.’
René Fraters (55) woonde in een franciscaanse leefgemeenschap in Leiden, en schrijft over de raakvlakken tussen wereldreligies, mystiek en psychologie.
